Soefisme is de innerlijke dimensie van de islam. Spirituele oefeningen, karaktervorming, een innerlijke ontdekkingsreis en de verbinding tot de sheikh (geestelijk leraar), kenmerken de weg van het soefisme. Dit in overeenstemming met de uitspraak van de profeet Muhammad, vrede zij met hem: 'Wie zich zelf kent, kent zijn Heer.'
Soefisme en Islam Soefi-ordes Leraar en leerling Praktijk van het soefisme Man en vrouw De weg tot de Weg
Wat is soefisme?
Soefisme (arab. tasawwoef) is het mystieke perspectief en de innerlijke weg van de islam. De soefi streeft ernaar om de Eénheid van al het Zijn niet slechts met de lippen en de gedachten te betuigen, maar om God in zijn werkelijkheid rechtstreeks te ervaren. In verband hiermee is de weg van het soefisme een innerlijke reis in de nabijheid van Allah, in het ervaren van Zijn aanwezigheid en het opgaan in de liefde tot Hem.
Wat is de verhouding tussen islam en soefisme?
Het soefisme is het hart van de islamitische openbaring. Islam en soefisme zijn onafscheidelijk met elkaar verbonden zoals de spaken en een naaf in een wiel. De islam, de uiterlijke (exoterische) kant van de religie is het wiel, het soefisme is de naaf waaromheen het wiel draait. De spaken, die van de velg naar de naaf gaan, zijn de verschillende wegen (arab. tariqa, meerv. turuq), waardoor een zoekende zich de innerlijke werkelijkheid van de religie kan ontsluiten.
Staan er in de Koran verwijzingen naar het soefisme?
In de Koran staan vele verzen die ernaar verwijzen en een diep innerlijk weten overdragen. Talrijke commentaren en verhandelingen van grote soefi-meesters gaan over deze verborgen schatten. Zeer vaak maakt de Koran vermelding van de 'dhikr' (het gedenken van God), de kernactiviteit van de soefi. Bijvoorbeeld in de volgende verzen (bij benadering vertaald):
'En gedenk jouw Heer in jouw hart met nederigheid en vrees, zonder luid verneembare woorden in de morgen en in de avond.' (soera 7, vers 205) 'Waarlijk, het gebed houdt iemand van slechte daden af en het her-inneren van God is het hoogste.' (soera 29, vers 45)
Wat is een soefi-orde?
Soefi-ordes zijn gemeenschappen, waarvan de leden een bepaalde spirituele weg gaan onder begeleiding van een leraar, een sheikh. Ze leven niet in celibaat noch in kloosters en gaan deze weg in het gewone dagelijkse leven. De ordes benutten verschillende methodes op de éne Weg naar Allah, de reiniging van de ziel. Gemeenschappelijk hebben ze de islamitische manier van leven, de liefde voor de profeet en het uitoefen van de dhikr (her-inneren van God).
Sinds wanneer zijn er soefi-ordes?
Het soefisme bestaat sinds de tijd van de profeet Muhammad, vrede zij met hem, de ordes ontwikkelden zich echter pas in de twaalfde en dertiende eeuw. Belangrijke oprichters van ordes waren Sayyidi Ahmed el Rifai, Sayyidi Ahmed el Badawwi, Sayyidi Abdel Qadir el Djilani en Sayyidi Ibrahim el Qoerashi el Disuqi. Uit de 'stamordes' zijn vele vertakkingen ontstaan, waarvan er in de huidige tijd velen vol leven zijn.
Waartoe verplicht zich een lid van een soefi-orde?
Wezenlijk is, dat de leerling de sheikh door een innerlijk besluit en door een uiterlijke verklaring als zijn leraar aanneemt. Alle andere zaken komen daaruit voort, met behoud van eigen verantwoordelijkheid en vrijwilligheid van de leerling.
Wat is de verhouding tussen leraar en leerling?
De betrekking tussen leerling en sheikh is als die tussen een gezel en zijn meester, er moet sprake zijn van gehoorzaamheid en overgave. Evenals iemand die een ambacht leren wil, hij moet doen wat de meester hem zegt, zelfs als de opdracht hem op het eerste gezicht onzinnig lijkt; hij moet erop vertrouwen dat de zin van de opdracht later blijken zal. Doet hij het niet, dan gebeurd er verder niets, slechts dat de leerling dan niets leert. De verankering van de sheikh in de Islam en de bijbehorende wetten dient de leerling als bescherming.
Waarom heeft men een leraar nodig?
Wie een innerlijke weg consequent wil gaan, heeft een leraar nodig, die hem veilig door de hoogtes en dalen van het innerlijke beleven leiden kan, die hem liefdevol aanmoedigt en hem op de juiste tijd de juiste ervaringen overdraagt.
Wie wordt soefi-sheikh?
De leiding van een tariqa wordt traditioneel door een levende sheikh aan zijn opvolger doorgegeven. Zo onstaat de silsila, de verbindingslijn van de sheikhs, die in iedere klassieke soefi-orde terugvoert naar de profeet Muhammad, vrede zij met hem.
Wat moet de soefi-leerling doen?
De soefi-leerling en leerlinge hechten bijzonder veel waarde aan het innerlijk aspect van de Islam, die ze in hun leven proberen te verwerkelijken. Daartoe behoort vooral de liefde voor de profeet Muhammad, vrede zij met hem, en voor zijn familie. Bij hun inwijding in de orde, worden aan hen bepaalde, voor hun tariqa speciale oefeningen en gebeden gegeven, die zij op eigen verantwoording uitoefenen. Een centrale oefening is het her-inneren van God (dhikr). Op zijn innerlijke weg doorkruist de soefi-leerling verschillende stadia, processen van zelfervaring en nabijheid tot God, in overeenstemming met de heilige overlevering: 'Wie zichzelf kent, kent zijn Heer.'
Hoe combineert men soefisme en het westerse dagelijks leven?
Goed en relatief eenvoudig. Het soefisme beschouwt het dagelijkse leven als een uitdaging voor het hart en de ziel. De leerling streeft ernaar, God in alles welgevallig te zijn en Hem in alle aspecten van Zijn schepping te erkennen en te eren - in de omgang met medemensen, met de natuur, in het beroep en in het gezin. Omdat de meeste ordes, die zich in het Westen verspreiden, de integratie in de samenleving nastreven, vallen hun leden niet op door bepaalde kleding of gedrag.
Kan men soefisme alleen beoefenen?
De oefeningen van de afzonderlijke ordes zijn afgestemd op bepaalde spirituele doelen en innerlijke ervaringen. Enkele van deze oefeningen kunnen ook door 'leken' beoefend worden en kunnen hen een stuk op hun persoonlijke weg verder helpen. Een beoefening zonder de spirituele leiding en de bescherming van een sheikh is niet aanbevolen en kan onder bepaalde omstandigheden schadelijke uitwerking hebben. De realiteit van het soefisme is als een hooggebergte, dat men zonder een gids nauwelijks onbeschadigd doorkruisen zal.
Waarom bestaat de soefi-gemeenschap?
In de islam en het soefisme speelt de gemeenschap (oemma) een grote rol. Ze biedt nabijheid en geborgenheid, houvast en ondersteuning bij kritische fases. Bevorderd het sociale leren, dat het individu helpt bij de 'reiniging van het hart' en de verfijning van het karakter. Zo spant de soefi-leerling zich in om bijvoorbeeld - in overeenstemming met de overlevering 'de gelovige is de spiegel van de gelovigen' - de fout die hij bij een ander bemerkt, in zichzelf te corrigeren.
Welke rol heeft de vrouw in het soefisme?
In de geschiedenis van het soefisme waren er vele vrouwelijke heiligen die ook mannen onderwezen hebben. De beroemdste van hen is Rabi'a van Basra, die vaak vergeleken is met de heilige Teresa van Avila. De grote soefi-sheikh Moehyiddin ibn el Arabi bericht van twee vrouwen van wie hij onderricht gekregen heeft en die in hun tijd zeer geëerd werden. De liefde van een man tot een vrouw is in de soefi-lyriek vaak een metafoor voor de liefde van de mens voor God, zoals in de beroemde liefdesgeschiedenis van Leila en Majnoen.
Zijn er vrouwen in soefi-ordes?
Ja, vooral in de ordes die zich in het Westen verspreiden. In vroegere eeuwen traden vrouwen die lid waren van een soefi-orde niet in het openbaar. Dat is vandaag de dag anders. De Tariqa Burhaniya heeft in vele islamitische landen vrouwelijke leden. In Duitsland bijvoorbeeld is de helft van de leden vrouw.
Hoe wordt men soefi-leerling?
De uiterlijke weg bestaat uit het vinden van een orde en een sheikh en het worden van een volgeling. De innerlijke weg daarheen is zo verschillend als de mensen, die het pad bewandelen. Sommigen zoeken doelbewust, anderen vinden de weg door dromen en sommigen worden door bijzondere gebeurtenissen en samenloop van omstandigheden geleid. Soefisme is 'het proeven van de Waarheid', zoals het in vele soefi-gedichten genoemd wordt. Bij de één komt deze ervaring als in een bliksemflits, bij de ander is het een resultaat van lange ontwikkeling.
Hoe vind men een leraar?
In onze traditie wordt gezegd, dat de leraar de leerling zoekt en niet omgekeerd. Daarom berichten vele soefi-leerlingen van dromen, waarin zij een duidelijke oproep waarnamen. De uiterlijke zoektocht van de leerling kan vaak verwarrend zijn, zeker omdat er ook leraren zijn die voor bepaalde tijd en omstandigheden nuttig zijn en de hartstochten bevredigen kunnen. De inbedding van de leraar in de Islam en naleven van de wetten zijn vandaar een belangrijke richtlijn voor de zoeker, evenals nuchterheid en geduld, bij de zoektocht.